Wat zijn je nieuwe rollen als docent in blended onderwijs?
Het verplichte afstandsonderwijs in 2020 en 2021 bracht een ongekende digitale versnelling met zich mee in het hoger onderwijs. De coronacrisis zorgde ervoor dat onze manier van lesgeven snel en diepgaand veranderde.
Dat zorgde voor een verschuiving in de noodzakelijke kennis en vaardigheden die je als docent moet hebben en van de rollen die je als docent speelt in je onderwijs: als instructional designer, als ontwikkelaar van leermiddelen, als permanente evaluator en als leerbegeleider of coach.
1. Docent als instructional designer
Je wordt als docent nog meer dan tevoren een instructional designer of onderwijsontwikkelaar. Als je een lessenreeks bouwt, moet je vertrekken van een goed uitgezet leerpad en een duidelijke structuur. Je bepaalt een einddoel voor je studenten en daartussenin ga je leerstappen uitwerken die je studenten geleidelijk aan moeten zetten. Dat noemen we chunking: leerstofeenheden opknippen in kleinere stukken. Daarbij houd je rekening met de zone van naaste ontwikkeling. Dat betekent dat je voortbouwt op wat je student al beheerst, met stappen die je studenten kunnen zetten onder begeleiding.
Denk ook na over je lesmodel. Een voorbeeld van een lesmodel is het 4C/ID-model. In dat model start je start vanuit steeds moeilijkere, complexe en liefst authentieke leertaken. Als je student die leertaken maakt, heeft hij ondersteunende informatie en procesinformatie nodig. Deeltaakoefeningen geven je student de kans om routines in te oefenen. Als je een goed lesmodel hebt gebouwd, kan je nadenken over de manier waarop je asynchroon en synchroon lesgeven wilt combineren. Denk daarbij bijvoorbeeld aan flip-the-classroom.
Het is ook erg belangrijk om te vertrekken van evidencebased leerstrategieën, waarvan onderzoek heeft bewezen dat ze heel effectief zijn. Er zijn er onnoemelijk veel: voorkennis activeren, spacing effect (Ebbinghaus), advance organizers, … Probeer daarom vooral evidence-informed te werken: kies strategieën op maat van je doelpubliek én waarbij jij je goed voelt.
2. Docent als ontwikkelaar van leermiddelen
Je wordt als docent niet alleen een onderwijsontwikkelaar, je wordt ook meer en meer een ontwikkelaar van kwalitatieve leermiddelen. Meer dan 88%* van de studenten studeert nog liefst op papier. Tegelijk vindt 92,53%* van de studenten (digitale) hulpmiddelen erg waardevol tijdens het studeren. Het is dus belangrijk dat je inzet op kwalitatieve digitale leermiddelen, bijvoorbeeld kennisclips waarin je uitleg geeft en je gedachtegang hardop verwoordt.
Denk ook aan dual coding: als je een powerpoint maakt, vermijd je best de combinatie van tekst en audio. We leren beter met een combinatie van beeld en audio. En voorkom zeker overbelasting van het werkgeheugen (cognitive overload): bied zo weinig mogelijk prikkels aan wanneer je essentiële leerinhouden wilt meegeven aan je studenten.
*Enquêteresultaten van de Onderwijsmonitor van Acco Learn (2020)
3. Docent als permanente evaluator
Een derde rol die verschuift voor veel docenten, is de rol van permanente evaluator.
Bij afstandsonderwijs is het moeilijker om inzicht te krijgen in het leerproces van je studenten. Veel docenten hunkeren dan ook naar inzichten in het leerproces en willen feedback op het leerresultaat: zijn de studenten mee met de leerstof? Dat inzicht gebruik je om je leermaterialen of je leerpad bij te sturen. Learning analytics is daarvoor een bruikbaar instrument.
Maar ook studenten geven aan dat ze graag feedback krijgen op gemaakte oefeningen en taken – zowel instant feedback als uitgestelde feedback, zowel op oefeningen, taken als op hun leerproces. Goede feedback geven is een hele uitdaging. Je geeft bij de eerste leerstappen liefst veel instant feedback. Naargelang je studenten vorderen in het leertraject, beperk je die feedback best tot feedback die aanzet tot denken.
4. Docent als leerbegeleider of coach
Deze laatste is een rol die we heel erg zien verschuiven. Als docent wil je je studenten in hun leren begeleiden en je wilt als coach voor hen optreden. Contactmomenten zijn daarbij heel belangrijk. Ze geven de kans om interactie te hebben met je studenten, en aan studenten bieden ze de kans om onderling van elkaar te leren. Zorg ervoor dat je variatie hebt in de manier waarop je contactmomenten inzet.
De digitale versnelling, ingezet door de coronacrisis, zorgde voor een verschuiving in de rollen die je als docent speelt in je onderwijs. Je bent niet ‘alleen’ docent, je bent ook instructional designer, ontwikkelaar van leermiddelen, permanente evaluator en leerbegeleider of coach.