Midden in de heftige verkiezingsstrijd: tijd voor een andere benadering van politiek?
De laatste weken kon televisiekijkend Vlaanderen zich verlustigen aan pittige politieke debatten, niet alleen in nieuwsduidingsprogramma’s maar ook in nieuwe formats zoals Het Conclaaf, Het Grote Duel en De Verkiezingstafel van Gert. Eens te meer kwam glashelder tot uiting dat conflict en botsing tot het wezen van een vitale democratie behoren. Politici verdedigen met passie en gedrevenheid hun zienswijze. De kiezer weet waaraan en waaraf. Zo hoort het. Dat strijdmodel, dat ook na de verkiezingsperiode het politieke gebeuren domineert, vertoont evenwel nogal wat schaduwkanten. Het getuigt van weinig zin voor inclusie. De politieke meerderheid heeft nauwelijks oor naar de misschien valabele voorstellen van de oppositie.
Geschreven door prof. em. Eric Lancksweerdt,
auteur van Menselijke kracht in de politiek
Omgekeerd weigert de oppositie het meerderheidsbeleid naar waarde te schatten. Polarisatie, al te dikwijls uitvergroot door de (sociale) media, ondermijnt het wederzijds begrip en zet de toon voor een schreeuwerig maatschappelijk debat. Omdat het aangaan van de politieke confrontatie loyale troepen vereist, tekenen de leidinggevende figuren van politieke partijen de al te smalle krijtlijnen uit waarbinnen verkozen politici mogen opereren. Profileringsdrang brengt mee dat partijen en politici elkaar weinig gunnen, zelfs binnen de meerderheid, zeker als het gaat om grote dossiers zoals een fiscale hervorming. Het meest zorgwekkend is evenwel dat men de grote maatschappelijke uitdagingen te weinig doortastend aanpakt. Daarvoor moet men immers de handen in elkaar weten te slaan.
Een nieuwe vorm van politiek
Is de tijd niet stilaan rijp om het strijdmodel aan te vullen met een opvatting die politiek beschouwt als het samenwerken vanuit verschillen? Het is juist door uiteenlopende inzichten zo goed mogelijk met elkaar te verweven dat men maatschappelijke problemen op een omvattende, diepgaande, breed gedragen en duurzame wijze bij de kop kan pakken, met als doel het algemeen belang en het menselijk welzijn te dienen. Zou het niet kunnen dat veel burgers dat minstens even veel waarderen als het politiek gehakketak?
“Zou het niet kunnen dat burgers een aanpak die het menselijk welzijn dient minstens even veel waarderen als het politiek gehakketak?”
Zo’n samenwerkende politiek komt niet vanzelf. In mijn boek Menselijke kracht in de politiek. Naar verdieping samenwerking en zingeving tijdens democratische besluitvorming verduidelijk ik dat we daartoe een visie, geschikte (gespreks)methodes en vooral menselijke kwaliteiten nodig hebben. Die visie slaat in de eerste plaats op wat politiek kan zijn. De denkbeelden van de filosofe Hannah Arendt blijven hier inspireren. Voor haar draait politiek niet om heerschappij, maar komt het erop aan dat mensen in het openbaar, op gelijke voet, vanuit vrijheid en pluraliteit, met elkaar spreken en handelen, om op die manier een nieuwe werkelijkheid te creëren.
“Politiek draait niet om heerschappij, maar om op gelijke voet, vanuit vrijheid en pluraliteit met elkaar handelen.”
De macht van het samen handelen
Politiek gaat over de macht van het samen handelen. Dat klinkt misschien aantrekkelijk, maar volgens mij vraagt het eigenlijk ontzettend veel. In de eerste plaats geschikte, op dialoog gebaseerde gespreksmethodes, die het luisteren naar en leren van elkaar bevorderen. Maar ook het installeren van politieke reflectie- en bezinningskamers waar niet de waan van de dag, maar vertraging en verdieping de toon zetten voor de besprekingen. Niets belet om die functie toe te bedelen aan een hervormde Senaat. Voor een samenwerkende politiek zullen echter vooral menselijke kwaliteiten het verschil maken. Denk hierbij aan moed, zin voor rechtvaardigheid, empathie, redelijkheid, creativiteit, tolerantie en nog vele andere.
Sedert de oudheid bestaat het inzicht dat hoe wij zijn en willen zijn als mens, onlosmakelijk samenhangt met ons handelen in de wereld. De innerlijke wereld van politici en burgers -ook zij doen aan politiek, bijvoorbeeld tijdens participatieprocessen- valt niet los te koppelen van hoe zij zich gedragen in de politieke realiteit. Wat zich situeert in de menselijk geest, zoals motieven, emoties, aannames, oordelen, percepties, bezieling, idealen, waarden enzovoort, conditioneert wat zij concreet doen. De opgave ligt erin om met deze aspecten van het ego te leren omgaan. Zo sleutelen we meteen aan de wereld. Echte politieke verandering komt ook van ‘binnenuit’. Door tijdens democratische besluitvormingsprocessen de bij vrijwel iedereen aanwezige menselijke kwaliteiten zo veel mogelijk te ontdekken, aan te wenden en zelfs te versterken. Het focussen op de ‘binnenkant’ van de politiek, en haar link met het concrete politieke gebeuren, zou wel eens de meest fundamentele, noodzakelijke én hoopgevende vernieuwingsoperatie kunnen zijn waar we voor staan.
Prof. em. Eric Lancksweerdt
__________________________________________
Bio
Eric Lancksweerdt was hoofddocent aan de universiteiten van Hasselt en Gent en gastprofessor aan de Universiteit Antwerpen. Daarvoor was hij jarenlang magistraat bij de Raad van State. Hij schreef een doctoraat over burgerparticipatie. Zijn onderzoek spitst zich daarop toe, evenals op democratische vernieuwing, ethiek, onderhandelen en bemiddelen.
Menselijke kracht in de politiek
Eric Lancksweerdt
€ 23,50
Bestel op onze webshop ⮕